Döviz Kontrölü

Döviz ile Ödemeler ve Döviz ile Ödeme Kabul Etme Üzerinde Denetim

Çin Halk  Cumhuriyeti’nde (ÇHC) döviz ile ödemeler, cari hesap veya sermaye hesapları üzerinden gerçekleştirilmektedir.  Cari hesap, ticaret ve işgücüne ilişkin ödemelerin tek  yönlü döviz transferleri ile yapılmasını kapsamaktadır.  Cari hesaplar üzerinden yapılan uluslararası ödemeler ve transferler hakkında herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.  Sermaye hesabı, doğrudan yatırımlar, her türlü kredi, portföy yatırımı ve benzeri gerekçeler ile döviz ödemeleri ve ödeme alıntısını kapsamaktadır. Sermaye hesabı haraketleri üzerinde sıkı bir denetim mevcuttur.

Yabancı Sermayeli İşletmelerin Döviz Transferleri Üzerindeki Denetim

Cari Hesaplar

Cari Hesaplar  Altında Alınan Döviz Transferleri

Yabancı sermayeli işletmeler (Foreign-invested enterprise, FIE), Devlet Döviz İdaresi’nin (the State Administration of Foreign Exchange – SAFE)  ön onayını alarak, SAFE’den alınan “Döviz Tescil Sertifikası” ( Foreign Exchange Registration Certificate) ve diğer destekleyici belgeler ile birlikte ÇHC Hükümetince belirlenmiş bankalarda döviz hesabı açabilmektedir. Yabancı sermayeli işletmeler, banka cari hesablarına transfer edilen   dövizin hepsini hesapda tutamamakta ve sadece SAFE’nin belirlediği miktar dövizi cari hesaplarında muhafaza edebilmektedir.  Sözkonusu miktarı aşan döviz, ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalara satılmak zorundadır.

Cari Hesaplardan Yapılan Döviz  Ödemeleri

Yabancı sermayeli işletmeler, kendi faaliyet alanına ilişkin olarak yurtdışına ödeme yapmak zorunda olduğu zaman kendi banka döviz hesabından çekerek gerekli transferi yapabilmekte ve sözkonusu hesapdaki döviz miktarı yapılacak ödeme için yeterli olmadığı takdirde, ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalardan Renminbi ile döviz satın alabilmektedir. Konuya ilişkin detaylar aşağıdaki gibidir:

1. Yabancı sermayeli şirketlerin yabancı ortağı/ortakları, vergilendirme sonrası paylarına düşen firma faaliyet karlarını ve temettülerini, yönetim kurulunun karve temettü  dağıtım yüzdelerine ilişkin kararının ibrazı ile şirketin banka döviz hesabından ya da sözkonusu hesapdaki döviz yeterli olmadığı takdirde, ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalardan döviz satın alınarak kendi ülkelerine transfer edebilmektedir.
2. ÇHC’deki yabancı sermayeli işletmelerin yabancı, yabancı ülkelerde yerleşik  Çinli, Hong Kong’lu, Macao’lu ve Tayvan’lı çalışanlarının vergilendirme sonrası eline geçen maaşları ve diğer kanuni gelirleri, dövize çevrildikden sonra ilgili destekleyici belgelerin ibrazı ile ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalar aracılığıyla çalışanların ülkelerine gönderilebilmektedir.
3. Vergilendirme sonrası döviz olarak ödenebilen hisse temettüleri, kar paylaşımına ilişkin yönetim kurulu kararının ibrazı ile şirket banka döviz hesaplarından veya sözkonusu hesapdaki döviz yeterli olmadığı takdirde, ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalardan döviz satın alınarak hisse sahiplerinin ülkesine transfer edilebilmektedir.

Döviz Alıntılarının ve Ödemelerin Gerçekleştirilmesi ve İlgili İşlemlerin Kapatılması

SAFE’nin ilgili düzenlemeleri çerçevesinde, yabancı sermayeli işletmelerden yapılan her ihracatın  kayıt ettirilmesi istenmektedir.  Döviz cinsi olarak alınan ihracat gelirlerinin ilgili banka hesabına transferi için yapılması gereken işlemler gerçekleştirilmekte ve takiben daha önce ihracata ilişkin yapılan sözkonusu kayıt üzerinden teyid edilerek kapatılmaktadır. İthalat yapmak için yurtdışına döviz transferlerinde de aynı prosedür takip edilmektedir.

Sermaye Hesapları

Sermaye Hesabı Altında Döviz Alıntıları

• Yabancı ve Çinli ortaklar tarafından, yabancı sermayeli ortak yatırım şirketlerine sağlanan yatırım sermayesi,
• Dış borçlar, yurtdışına ödenmek üzere alınan krediler ve ÇHC’de yerleşik ÇHC finans kuruluşlarından yabancı sermayeli şirketlere verilen döviz cinsi krediler,
• Yabancı sermayeli işletmelerin hisselerinden elde edilen döviz gelirleri ve sermaye hesabı altında diğer döviz alıntıları.

Sermaye Hesabı Altında Döviz  Alıntılarının  İdaresi

Yabancı sermayeli işletmeler, yurtdışından ÇHC’ye döviz transfer edilebilmesine ilişkin hukuki düzenlemelerde yapılması istenen işlemleri tamamlayarak ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalarda sermaye döviz hesabı açmakla yükümlüdür. Sözkonusu bankalara yapılacak herhangi  bir döviz satışının  SAFE tarafından onaylanması gereklidir.

Yabancı  sermayeli işletmeye yabancı ve Çinli ortaklarca döviz cinsi yatırım sermayesinin transfer edilebilmesi için öncelikle  ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalarda bir sermaye hesabı açılması istenmektedir. Sözkonusu hesapda tutulan döviz, SAFE’nin ön onayının alınması şartı ile  sermaye hesabı harcamaları kadar cari hesap harcamalarının ödenmesinde de kullanılabilmektedir.

Yurtdışından alınan borçlar, yurtdışına geri ödemeli krediler ve ÇHC’deki yerel finans kuruluşlarınca yabancı sermayeli işletmelere verilen döviz cinsi kredilerin transferi  için ilgili firma adına bankada bir kredi hesabı açılmalıdır. Sözkonusu kredi hesabında muhafaza edilecek döviz miktarı, dış borçlar, yurtdışına geri ödemeli krediler ve ilgili döviz cinsi krediler ile alınan ve SAFE’den onay alınan ve kayıt yaptırılan kredi anlaşmalarında belirtilen  miktar ile aynı olmak zorundadır. Ayrıca, anılan banka döviz hesabındaki döviz, sadece kredi anlaşmasında belirtilen ve SAFE’nin ön onayına tabi olan  amaçlar için kullanılmak zorundadır.

Yabancı sermayeli işletmelerin sahip olduğu şirket hisselerinden elde edilen döviz gelirleri için bir portföy hesabı açılmalıdır. Bu hesapdaki dövizler, döviz cinsi hisse gelirlerinden oluşmak zorundadır. Ayrıca, sözkonusu portföy hesabındaki döviz, yerel menkul değerler denetim dairelerince onaylanmış prospektüs (Kişileri bir şirketin hisse senedi veya tahvillerini satın almaya davet eden belge) de belirtilen amaçlar için kullanılmalıdır.

Sermaye Hesabından Yapılan Ödemeler

• Alınan dış kredi anaparasının geri ödenmesi ve dış kredi garantilerinin ödenmesi;
• Yabancı sermayeli şirketlerin döviz cinsinden yatırım sermayesinin artırılması, devri veya yatırım sermayesinin diğer şekillerde yapısının değiştirilmesi;
• İlgili düzenlemelere uygun olarak yabancı sermayeli şirketlerin tasfiyesinden elde edilen sermaye gelirleri;
• Yabancı ortak tarafından elde edilen karların ÇHC içinde ortağı olduğu  yabancı sermayeli  şirketlerin  sermayelerinin artırılmasında  veya yeni bir ortak yatırım şirketi kurulmasında değerlendirilmesi;
• Yatırımcı firmalarca  ya da şahıslarca döviz cinsinden sermaye ile ÇHC’deki yatırımlarının artırılması;

Sermaye Hesabından Yapılan Döviz Ödemelerinin İdaresi

“Çin Halk Cumhuriyeti Döviz Kontrol Düzenlemeleri” ( Regulations for Foreign Exchange Control of the People’s Republic of China) uyarınca sermaye hesabına tüm döviz alıntıları ve sermaye hesabından döviz ödemeleri SAFE’nin ön onayına tabidir.

Yabancı sermayeli firmaların hangi gerekcelerle banka sermaye hesablarından döviz ile  ödeme yapabileceği aşağıda belirtilmektedir:

• Alınan Dış Kredilerin Geri Ödenmesi:  ÇHC, dış kredilerin yönetiminde bir ön onay sistemini benimsemiştir. SAFE, alınan dış kredilerin ilgili mevzuata göre tescil ettirilmediği takdirde dış kredi geri ödeme başvurusuna onay vermemektedir. Yabancı sermayeli şirketler, dış kredi anaparası, faizi ve ilgili harçların ödemesinin yapılabilmesi için gerekli olan SAFE’nin ön onayını almak üzere başvuruda bulunduğunda, dış kredinin SAFE’ye tescil ettirildiğini gösteren belge, dış kredi sözleşmesi ve kredi verenin kredi anapara ve faiz geri ödemelerine dair tebliği (Tebliğ, kredi anapara ve faizi, faiz oranını, faiz hesaplama methodunu, ve faiz tahakkuk eden gün sayısını ve diğer ilgili bilgileri içermelidir.) ibraz etmelidir. SAFE’nin onayı alınmak şartı ile yabancı sermayeli işletmeler, kendi banka döviz hesaplarından veya ÇHC Hükümetince belirlenmiş bankalardan döviz satın alarak ödeme yapabilmektedir. Yabancı sermayeli  şirketler, ÇHC’deki yerel finans kuruluşlarına döviz kredisi anaparası, faiz ve ilgili harçların ödenmesi için gerekli olan SAFE’nin ön onayı alınmak üzere, “Döviz Kredi Tescil Sertifikası” (Registration Certificate of Foreign Exchange –Debt- Loan), kredi veren kuruluşun anapara ve faiz geri ödenmesine ilişkin tebliği ve kredi anlaşması gibi gerekli  belgelerin ibrazı ile kredi hesabı açılan ilgili finans kuruluşuna başvurmalıdır.  Dış kredi garanti sözleşmesinin alınması için yerel döviz idaresine tescil ettirilmesi ve SAFE’nin ön onayının alınması gereklidir.  Kredi sözleşmesinin şartlarına uygun dış garantinin alınması için SAFE’nin ön onayı istenmektedir.
• Kıyı Ötesi Yatırımlar (Offshore Investments): Yurtdışına yatırım yapmak için ilgili onay merciine başvuru yapılmadan önce yatırım sermayesinin kaynağı SAFE tarafından teftiş edilmelidir. SAFE tarafından onaylanması şartı ile sözkonusu yatırım sermayesi ülke dışına çıkarılabilmektedir.
• İşletmenin Tasfiyesi: İlgili düzenlemelere uygun olarak yabancı sermayeli bir şirketin tasfiye edilmesi ve takiben tüm vergiler ödendikden sonra kalan bakiye sermayeden yabancı hissedarın payına düşen miktar, SAFE’den ön onay alınmak şartı ile ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalar aracılığıyla veya kişi beraberinde hissedarın ülkesine, ülke dışına transfer edilebilmektedir. Çinli ortağa ait olan dövizin tamamı ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalara satılmalıdır.
• Yeniden Yatırım: Eğer yabancı sermayeli şirketin yabancı ortağı, ÇHC’de Renminbi veya döviz olarak şirket faaliyetlerinden elde edilen karları yeniden ÇHC’de yatırıma dönüştürmek ister ise, ilgili belegelerin ibrazı ile yerel döviz idaresine başvurmalıdır.  Yerel döviz idaresi, yapılan denetimin olumlu   sonuçlanması   halinde  yeniden  yatırım  yapılan  işletmenin  faaliyet kaydını yapacak ve ilgili yetkili muhasebe şirketi de şirketin kredi denetim onayı talebine istinaden bir tasdik belgesi düzenleyecektir.  Şirket karlarını  yatırıma dönüştüren şirket, SAFE’den alınmış geçerli izinlerin ibrazı ile  kendi banka döviz hesabından veya sermaye hesabından ödeme yapabilmektedir.
• Sermaye Artırımı: Yabancı sermayeli firmaların yabancı ortağı, ÇHC’deki kendi yatırımlarını artırmak istediği takdirde, ilgili  dairelerden alınan  onay belgeleri ve diğer ilgili belgelerin ibrazı ile yerel döviz idaresine başvurması gerekmektedir.
• Yabancı Sermayeli Yatırım Şirketleri: Eğer bu şirketler, ÇHC’de döviz fonları ile yatırım yapmak isterse SAFE’den ön onay alınması gerekmektedir.
• Kayıtlı sermayenin artırılması, tasfiyesi veya diğer şekillerde sermaye yapısının değiştirilmesi: Bir yabancı sermayeli işletme, kayıtlı sermayesini artırmak, tasfiye etmek veya bir başka şekilde kayıtlı sermayesinin yapısını değiştirmek istediğinde, SAFE’den ön onay alması gerekmektedir. Yabancı sermayeli firmalar, SAFE tarafından düzenlenen “Yabancı Sermayeli Firmalar Döviz Yatırım Sermayesi Yurtiçi Transferi Onay Mektubu”nun (FIE Foreign Exchange Investment Capital Domestic Transfer Approval Letter) ibrazı ile ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalar aracılığı ile yatırım yapılan şirket banka hesabına döviz transferi yapabilmektedir.

Muhkim Organizasyonlar  ve Personellerinin Döviz Cinsi Gelirlerinin ve Harcamalarının İdaresi

ÇHC’deki yabancı büyükelçilikler, konsolosluklar, uluslararası kuruluşlar ve hukuki kişilik statüsüne haiz diğer yabancı kuruluşlar kendi dövizlerini muhafaza edebilmektedir. Sözkonusu uygulama, anılan kuruluşların çalışanları için de geçerlidir. İlgili personel bu alandaki düzenlemelere uygun olarak belirlenmiş bankalarda döviz hesabı açabilmektedir.

Sözkonusu muhkim kuruluşlar ve bunların personelinin tüm hukuki Renminbi gelirleri, geçerli ispatlar ve faturaların ibrazı ile SAFE tarafından belirlenmiş bankalarda dövize dönüştürülebilmekte ve ÇHC dışına transfer edilebilmektedir. Anılan kuruluşların yurtdışından ÇHC’ye transfer ettikleri dövizler veya personelleri beraberinde ÇHC’ye getirilen dövizler, kendi bünyelerinde tutulabileceği gibi belirlenmiş bankalara yatırılabilmekte veya satılabilmektedir.  Sözkonusu döviz, geçerli belgelerin ibrazı ile SAFE tarafından belirlenmiş bankalar aracılığıyla ya da kişi beraberinde ÇHC dışına transfer edilebilmektedir.

ÇHC’de muhkim yabancı organizasyonlar ve çalışanları, ÇHC dışından getirdikleri ya da ÇHC’de satın alınan kişisel ekipmanları, eşyaları ve aletleri satması halinde satış sonrası elde edilen Renminbi’yi SAFE  tarafından belirlenmiş bankalarda dövize çevirebilmekte ve kuruluş faaliyet kayıt sertifikası veya kişisel kimlik belgeleri ve ilgili satışlarını ispatlayan belgelerin ibrazı ile ÇHC dışına transfer edebilmektedir.

ÇHC’de kısa süre kalan yabancı uyruklu kişiler, yabancı ülkelerde yerleşik Çinliler ve Hong Kong, Macao ve Tayvan muhkimleri, ÇHC’de kaldıkları süre içinde kullanamadıkları Renminbi’leri pasaportlarını ve Renminbi alım-satım makbuzunun aslının (Altı ay geçerlidir) ibrazı ile dövize geri çevirebilmekte ve beraberlerinde ÇHC dışına çıkarabilmektedir.

Yabancı Yatırımcının Sahip Olduğu Hisse Oranında Şirket Karlarını Kendi Ülkesine Transfer Etmesi

ÇHC, yabancı sermayeli şirketlerin ve kıyıötesi (off-shore) hisse senedi satışı yapan  firmaların, şirket faaliyet karları, temettü ve ikramiyelerin (hissedarlara verilen fevkalade temettü) yurtdışına çıkarılmasına müsaade etmektedir.  Sözkonusu gelirlerin transferi, SAFE’nin ön onayını gerektirmemektedir. İşletmeler, gerekli belgelerin ibrazı ile döviz idaresine menşe ülkeye gelir transferine ilişkin ayrıntılı bilgi vererek ÇHC hükümetince belirlenmiş bankalar aracılığı ile gelirlerini yabancı  ülkelere transfer edebilmektedir.

“Belirlenmiş Bankalar Tarafından Karların, Temettülerin ve İkramiyelerin Yatırımcının Ülkesine Transferine İlişkin Tebliğ”ne (Notice on Issues Concerning the Remittance of Profits, Dividens and Bonuses by Designated Banks) uygun olarak SAFE, çeşitli aralıklar ile 100.000 ABD Dolarına veya daha fazla değere denk miktardaki gelir transferlerine veya gerçekliğinin belirlenmesinde kuşku oluşan gelir transferlerini denetleme yetkisine haizdir.

Karların, Temettülerin ve İkramiyelerin Yabancı Yatırımcının Ülkesine Transfer Edilmesine İlişkin Prosedür

Bankaya İbrazı Gereken Belgeler

• Vergi ödendi beyannamesi ve vergi iadesi belgesi (Vergi muafiyeti ve indiriminden faydalanabilen işletmeler ayrıca, yerel vergi bürosundan düzenlenmiş ilgili belgeleri ibraz etmelidir.);
• Muhasebe firması tarafından hazırlanmış cari yıla ait karlar, temettü  ve ikramiyelere ilişkin denetim raporu;
• Temettü ve ikramiye dağıtımına ilişkin yönetim kurulu kararı;
• Yabancı sermayeli işletmenin döviz tescil sertifikası (Foreign Exchange Registration Certificate of Foreign-invested Enterprise);
• Muhasebe firmasınca hazırlanmış kredi raporu;
• SAFE tarafından istenen diğer bilgiler;
• Daha önceki yıllardan karlar, temettü ve ikramiyelerin yatırımcının ülkesine transferi için yabancı sermayeli işletmenin ilgili yıldaki finansal durumunu gösteren denetim raporu da bankaya ibraz edilmelidir.
• Banka Belgelerin Doğruluğunu Denetler
• Banka Gelir Transfer Prosedürünü Tamamlar. Banka, transfer edilen karlar, temettüler ve ikramiyeleri, döviz kayıt sertifikası ve vergi ödendi beyannamesi üzerinde sırasıyla belirtecek ve resmi mühürü ile tasdik edecektir. Gelir transferi tamamlandıkdan sonra banka sözkonusu iki belgenin birer suretini kayıtlar için muhafaza edecektir.
• Banka İlgili İşlemleri Yerel Döviz İdaresine Rapor Eder. Her ayın ilk beş işgünü içinde banka, bir önceki ay boyunca yabancı sermayeli işletmeler tarafından yurtdışına transfer edilen karlar, temettüler ve ikramiyeler hakkında hazırlanan raporu (Hesap çizelgesi şeklinde) yerel döviz idaresine sunmaktadır.